Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), JN.1 isimli yeni bir varyant açıkladı. JN.1, koronavirüs türü olan Omicron’un alt varyantı. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), pek çok ülkede hızla yayılmaya başlayan JN.1’i radarına aldı ve “dikkate alınması gerek” dedi. Yetkililer, kamu sağlığı için riskin şu anda düşük olduğunu ve aşıların koruma sağlamaya devam ettiğini belirtse de bu kış vaka sayısında bir artış bekleniyor.
Koronavirüse neden olan virüs, zaman içerisinde mutasyona uğruyor ve bu yüzden farklı varyantlar ortaya çıkıyor. Omicron şu anda dünya genelinde baskın olan varyant. DSÖ, Omicron ile bağlantılı çok sayıda varyantı takip ediyor fakat hiçbirini “endişe verici” olarak görmüyor.
YAYILIM HIZINA DAİR NELER BİLİYORUZ?
ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi’ne (CDC) göre JN.1, ülkede en hızlı yayılan varyant. Şu anda enfeksiyonların yüzde 15’i ila yüzde 29’u bu varyant yüzünden. İngiltere Sağlık Güvenliği Ajansı’na göre de ülkedeki pozitif koronavirüs vakalarının yüzde 7’si JN.1 kaynaklı. DSÖ, JN.1 varyantının özellikle kış aylarında daha fazla yayılabileceği görüşünde.
AŞILAR KORUYUCU MU?
mRNA aşıları, Omicron, Eris ve Pirola varyantında olduğu gibi JN1 varyantına karşı koruyuculuk sağladığı düşünülen aşılar. Fakat DSÖ’nün elinde buna dair sınırlı kanıt var.
TÜRKİYE’DE GÖRÜLDÜ MÜ?
JN.1’in Türkiye’de görüldüğüne dair Sağlık Bakanlığı’ndan resmi bir açıklama yapılmadı.
ERİS, BA.2.86: KORONAVİRÜSÜN YENİ VARYANTLARI HAKKINDA NELER BİLİYORUZ?
Dört yıla yakın süredir koronavirüs ile mücadele eden dünya, şimdi de dikkatlerini koronavirüsün alt varyantı BA.2.86’ya çevirdi. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) dikkatlerini yeni varyantlardan ayırmıyor.
Temmuz sonundan bu yana dört ülkede tespit edilen bu yeni varyantlar için endişelenmeli miyiz? İşte varyantlar hakkında bilinenler.
Bilim insanları, birkaç aydır koronavirüsün 36 farklı mutasyona uğrayan yeni soyunu yakından takip ediyor. Şimdiye kadar BA.2.86’nın önceki varyantlardan daha hızlı yayıldığına veya daha ciddi hastalıklara neden olduğuna dair bir kanıt yok.
Koronavirüs hakkında yeni gelişmeler neler?
Koronavirüsten hemen sonra ortaya çıkan Omicron’un alt türevi olan Eris (EG.5.1) varyantını konuşmaya devam ediyoruz. Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Avrupa ve Asya’da son günlerde koronavirüs enfeksiyonları ve hastaneye yatışlar artıyor. Son birkaç gün içinde halk sağlığı yetkilileri, ABD, İngiltere ve İsrail’de bir BA.2.86 vakası ve Danimarka’da da üç vaka tespit etti.
Bilim insanları BA.2.86 hakkında ne diyor? Houston Methodist Hastanesi’nde görevli Dr. S. Wesley Long, BA.2.86’nın koronavirüsün “daha önceki bir varyantından” türediğini hatırlatarak aşıları etkisiz bırakabileceğini kaydetti. Çok sayıda ülke hastalara yapılan testleri azalttı ve koronavirüs vakalarına neden olan virüslerin genomlarını analiz etmek için çabalarını azalttı. Genom bilim uzmanı Dr. Eric Topol, “Yeni vakaların tespit edilmesi hızı göz önüne alınınca BA.2.86’nın gidişatı iyi görünmüyor” dedi.
Yeni varyantlar insanları nasıl etkiliyor? Hastaneye yatışlarda artış var mı?
CDC’nin internet sitesindeki verilere göre ABD’de koronavirüse bağlı hastaneye yatışların oranı düşük seyretse de, temmuz başından bu yana artış var. Fakat doktorlar, Eris varyantına yakalanan hastaları koronavirüs salgınının ilk dönemlerindeki hastalarla kıyaslayınca durumlarının çok daha iyi olduğunu söylüyor.
BA.2.86’nın cidi bir hastalığa neden olup olmayacağını bilmek için de henüz çok erken. Aşılar yeni varyantlara karşı koruma sağlayacak mı? Koronavirüsün azalması nedeniyle birçok insanın aşılanmasının üzerinden en az bir yıl geçti. Doktorlar, koronavirüs salgını devam ederken olduğumuz aşılarla bağışıklık geliştirdiğimizi ve aşıların “büyük bir savunma” sağlayacağını söylüyor. Dünya genelinde şu anda geliştirilmekte olan koronavirüs destek aşıları, Omicron’un alt varyantı XBB.1.5 için tasarlandı. Moderna, koronavirüs aşısının en son versiyonunun Eris’e ve ABD’de dolaşıma girmeye başlayan Fornax isimli varyanta karşı etkili olabileceği kanaatinde.
Koronavirüsün alt varyantı Eris, yeni bir pandemi yaratır mı?
Yaklaşık dört yıldır koronavirüsle (Covid-19) mücadele eden dünya, şimdi de İngiltere’de görülen Omicron alt varyantı Eris için dikkat kesildi. İngiltere’de her yedi yeni vakadan birinde görülen bu varyant, pandemi etkisi yaratır mı? Eris’in genel belirtilerinin tıpkı koronavirüs gibi gribe benzediğini söyleyen Prof. Dr. Esin Şenol Davutoğlu, insanların bağışıklık kazandığını hatırlattı, aşının önemini vurguladı.
Yetkilileri harekete geçiren Eris, yüzde 39,4’le vakaların yaklaşık yarısını oluşturan Arcturus’tan sonra İngiltere’de en yaygın ikinci varyant olarak kayıtlara geçti. Dünya Sağlık Örgütü hastalığa EG.5.1 tanımlaması yaptı.
Zoe Sağlık Çalışması’na göre Eris varyantında en yaygın görülen semptomlar
Boğaz ağrısı, burun akıntısı, tıkalı burun, değişen koku alma duyusu ve balgamsız öksürük yer alıyor. Başta Amerika Birleşik Devleti (ABD) ve İngiltere olmak üzere pek çok ülkede vaka sayıları yeniden tırmanışa geçerken uzmanlar bu durumu Eris varyantına bağlıyor. “Koronavirüs hâlâ ölümcül ama insanlar bağışıklık geliştirdi”
“PANDEMİ BİTMEDİ, PANDEMİYLE İLGİLİ ULUSLARARASI ACİL DURUM İLANI BİTİRİLDİ”
Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Esin Davutoğlu Şenol, pandeminin bitmediğini ve koronavirüsün yeni varyantlarla yaşamaya devam ettiğini söyledi: “Pandemi bitmedi, pandemiyle ilgili uluslararası acil durum ilanı bitirildi. Hâlâ ortamda olmasına rağmen başlangıca göre yayılımı hız kesti. Virüs ölümcül olma kapasitesini koruyor ama dünya nüfusunun yüzde 90’ı aşılama veya virüsle karşılaşma yoluyla kısmî ya da tam bağışıklık geliştirdi. Dolayısıyla hem virüs hem de insanlar için evrimsel bir süreç izliyoruz. Ama virüsün evrimsel süreci daha hızlı gelişiyor. Yeni varyantlar ve özellikler kazanıyor bu nedenle hızlıca yayılabiliyor.”
“Genel belirtileri nezle gibi” Eris’in Asya’da hızla yayıldığını söyleyen Şenol, “Özellikle Çin, Japonya, Güney Amerika, Avrupa ve son haftalarda da Amerika’da hızlı bir yayılımı var. Bu aslında kanalizasyon sularında izleniyor ve virüs düzeyinin yükseldiği belirtiliyor. Hastaneye yatışlarda da yüzde 10’un üzerinde artış olduğu saptanıyor. Genel belirtileri nezle gibi. Burun akıntısı, hapşırık, boğaz ağrısı, halsizlik, kırıklık gibi bulguları taşıyor. Bağışıklık sisteminde sorun olan ve ileri yaştaki kişilerde hâlâ bütün varyantlar zatürre yapabiliyor” dedi.
“ERİS VARYANTI ŞU ANDA YAZ PİKİ YAPIYOR”
Pandeminin bitmediğini, virüslerin sürekli evrimleşerek farklı varyantlarla karşımıza çıktığını vurgulayan Şenol, “Eris varyantı şu anda yaz piki yapıyor. Bu da bağışıklığımızda bir eksilme var demek. Çünkü son aşı dozlarının üzerinden uzun zaman geçti. Bu nedenle bize varyant aşısı gerekiyor. Bu virüslerin yeni mutasyonları olacak, o nedenle sonbaharda salgının ciddi bir piki olabilir. Bunun önüne geçmek için varyant aşısının Türkiye’ye gelmesi lazım. Pandemiler dalgalar halinde seyreder, aşı olunmazsa yeni bir dalgaya sebep olabilir” diye devam etti. “Bağışıklık konusunda ilerleme kat ettik” Şenol, 2019-2021’deki pandemi süreçlerine geri dönülmeyeceğini çünkü bağışıklık oluştuğunu hatırlattı, yeni gelişen varyantlara uygun aşılar yapılması gerektiğini vurguladı: “Sarsıcı olur mu? Coğrafi farklılıklar gösterebilir, dalga yayılım yapabilir. Amerika’da yüzde 10’un üzerinde hastaneye yatış artışı var. Ama Amerika’nın elinde etkili ilaç var. Bizde o ilaç olmadığı için daha hastalandırıcı seyredebilir. Yine de eski pandemi zamanlarına dönmeyiz çünkü bağışıklık konusunda ilerleme kat ettik. Ancak etkili yöntemleri uygulamaya sokmalıyız. Bunun için de varyant aşısının Türkiye’ye gelmesi ve yapılması lazım. Şu anda mevcut eski aşıyla, aşı takviyesi önermiyorum. Yeni gelişen varyantlara uygun aşılar yapılmalı.”