Eski nedir? Kadim nedir ? İkisinin arasında ne fark var? Eski köhnedir. Kadim hiçbir zaman eskimez. Eskimiş olanı atarız, kadim olanın zamanla alakası yoktur, zamansızdır. Kadim olanın kıdemi vardır. Ayasofya kadimdir.
Bizans imparatoru 1. Konstantin kilise olarak yapımını başlatmış. 360 yılında 2.Konstantin tamamlatmış. İmparator 2. Theodosios 415’te yangın sonrası onarım yaptırmış. Bir ayaklanma sonrası yeniden harap olan Ayasofya’yı İmparator Jüstinyen ise yeni bir kilise haline getirmiş. Tek tek Ayasofya ‘ya dokunan kim varsa sayfalarca bilgi var , kim varsa adına ulaşabilirsiniz...
Artemis tapınağının sütunları yapımında kullanılmış. 1204 yılında Latinler tarafından istila edilince yağmalanmış, tahrip olmuş, kutsal hazineleri çalınıp Avrupa’ya götürülmüş. 1261’de Bizans döneminde harabe olmuş. 1344’te deprem görmüş. 1354’te tekrar ibadete açılışmış...
1453’te Fatih Sultan Mehmet İstanbul’u fethettiğinde 916 yıldır kilise olan Ayasofya da cuma namazları kılınmaya başlanmış. Kilise olduğu dönemden kalan hiçbir şeye zarar verilmemiş, yerleri değiştirilmemiş. İslam inancına ters olan tüm mozayik ve resimler olduğu gibi bırakılmış.
Tarih boyunca bu kadim sanat eseri onca felaket ve geçen yüzyıllara rağmen hâlâ bizimle, üstelik kendisini oluşturan duvarları sütunları kendisinden bile daha yaşlı. Geçmişine kısacık göz atınca bile Ayasofya’ya dokunan kim varsa iyi ya da kötü tarihe adını yazdırmış. Kimi zarar vermiş kimi onarmış fakat ona dokunan kim varsa adı bir kenara yazılmış.
İstanbul gibiyim demiş ya şair “Sağ tarafım Sultanahmet gibi hür , sol tarafım Ayasofya gibi işgal! “
Sürekli değiştirilen Ayasofya...
Enson 1934’te Bakanlar kurulu kararı ile müze haline gelen fakat cuma namazları bir bölümünde kılınabilen Ayasofya’yı yeniden inşaat haline dönüştürme fikrinizi anlamaya çalışıyorum... Neden bu değişim ne gerek var ?
Çabanız tarihe bir değişiklikte ben yaptım çabası mı? Adını zorla tarihe not yazdırma çabası mıdır nedir?
EVRİM ŞENER TOK