Kahramanmaraş'ta meydana gelen 7.7 ve 7.6'lık iyi büyük deprem sonrasında Türkiye'de 11 ilde yıkım yaşandı. Bu denli büyük bir yıkım sonrası deprem kuşağı ülkemizde yaşayan vatandaşlarımız evlerinin sağlamlığı hakkında düşünmenin yanında yeni yapılacak binalarla ilgili bazı kafalarını kurcalayan soruların cevaplarını merak ediyor. Vatandaşlar, deprem izolatörü ralı sistem temeli nedir, nasıl çalışır, kim üretiyor ve maliyeti, fiyatları nedir gibi sorular soruyor.
SİSMİK DEPREM İZOLATÖRÜ RAYLI SİSTEM NEDİR?
İlk olarak çok büyük tektonik hareketlerin yaşandığı Japonya'da kullanılmaya başlandı. Amerikalı mimar Frank Lyond Wright, 1921’de Tokyo'daki Imperial Hotel'in temelinde taban izolasyon sistemini uyguladı. 1969 yılına gelindiğinde dünyada ilk kauçuk sismik izolasyonlu yapı İsviçreli mühendisler tarafından Makedonya'nın Skobje şehrindeki bir ilkokul binasında uygulandı.
Deprem izolatörü, deprem, rüzgar gibi yapıya zarar verebilecek olayların şiddetini azalmaya yarayan bir sistemdir.
Binalarda kullanılan bu sistem, zemin ile yapının tabanı arasına esnek enerji sönümleyici elemanlar yerleştirerek zeminden yapıya aktarılan deprem kuvvetlerinin azaltılmasına; sismik enerji ve hareketlerini emmesine yarar.
Sismik izolasyona sahip olmayan yapılar kendi ağırlığının 1/10'u kadar yatay yük taşıyabilirken daha fazla yük yapıda büyük hasara neden olur kolon – kiriş birleşim noktalarında kırılmalar başlar. Öte yandan, sismik izolasyona sahip yapılar yükü hafiflettiği için daha fazla yükü taşıyabilir.
MALİYETİ VE FİYATLARI NEDİR?
Sismik deprem izolatörleri dünyada sadece 7 firma tarafından geliştiriliyor ve biri de Türk şirketi. Yurt dışından sipariş edilen deprem izolatörlerinin fiyatı 6 bin dolar civarında ancak fiyatı binanın deprem riski taşıyan bir bölgede olup olmamasından binada kaç adet kullanılacağına kadar çeşitli nedenlerle değişiklik gösteriyor.
Örneğin, 5 katlı ve 4 daireye sahip bir binada 40 adet sismik deprem izolatörü kullanılması uygun görülüyor. Bu sisteme benzer bir yöntemin, Mimar Sinan tarafından bazı eserlerinin temelinde kullanıldığı tahmin ediliyor.
MİMAR SİNAN YILLAR ÖNCE DÜŞÜNDÜ VE UYGULADI!
Osmanlı'nın ünü dünyaya yayılan mimarlarından Mimar Sinan'ın yaptığı Selimiye Cami'nin zeminin gevşek toprak olduğunu öğrenen bilim insanları, caminin minarelerine zarar gelmemesi ve yıkılmaması için metal kelepçelerle minarelerin temellerini sabitlemenin en iyi çözüm olduğuna karar verdi ve harekete geçti.
Ardından minarelerin temellerini açtırdılar. Tam da bu esnada ekip, koymayı düşündükleri kelepçelerin aynısıyla karşılaştılar. İşte Mimar Sinan yüzyıllar önce aynı şeyi teknoloji günümüzdeki kadar ilerlemeden yapmıştı. Ayrıca zemini son derece esnek olan Selimiye Cami için Mimar Sinan'ın temeli attıktan sonra sekiz sene beklediği de iddia ediliyor.
16. YÜZYILDA RAYLI SİSTEM
1999 depreminin ardından Selimiye Cami'nde kuvvetlendirme çalışması başlatılmıştır. Fakat iddialara göre, çalışmalar başladığında mühendisler bir sürprizle karşılaşmıştır.
16’ncı yüzyılda inşa edilen camiinin birçok yerinde raylı sistemler olduğu ortaya çıktı ve bu görenleri hayrete düşürdü. Raylı sistemler sayesinde binanın deprem anında her tarafa beş derece yatabildiği anlaşılıyor. İşte Mimar Sinan’ın bazı eserlerinde kullandığı raylı sistemin Japon mimarlar tarafından 1950'li yıllarda özel izinle yapılan çalışmada keşfedildiği ve ardından ülkelerine döndüklerinde bu tekniği binalarda kullanmaya başladıkları ileri sürülüyor.
ELAZIĞ'DAKİ HASTANE 6.8'LİK DEPREMDE ÇOK AZ SARSILDI
Elazığ Devlet Hastanesi'nin mimarı Ahmet Akyüz, söz konusu sistemi kullandı ve hastane depremin şiddetinin hissedilmesi bakımından 2020 yılında meydana gelen 6.8'lik Elazığ depreminde büyük bir başarı göstermişti. Fazıl Anıl Kılıçlı/KENT YAŞAM
