DÜNYA’DA İLK DEFA SOYADI NE ZAMAN KULLANILMIŞTIR?

MUSTAFA ÇİFCİ

23.07.2024 - 10:46 Yayınlanma

Unnamed-9

Hiç düşündünüz mü?

Dünya’da soy isim ilk defa ne zaman ortaya çıkmıştır?

Kimler akıl etmişlerdir?

Bunu bir yerlerde insanlar bulup geliştirirken bir başka yerde yaşayanlar bu buluşu alıp kendi ülkelerinde uygulamaya dahi geçmemişlerdir.

Aynı matbaanın bulunuşu ve kabul edilmeyişi gibi…

Takvimler MÖ. 2582 göstermektedir.

Bu tarihlerde soyadını Dünya’da ilk kez Çinliler kullanmıştır.
Nüfus sayımına yardımcı olması amacıyla ortaya çıkan bir fikir olarak not düşülmüştür...

Çin'de kullanılmaya başlanan bu yeni sistem kısa sürede genelde batı taraflarına yayılmıştır.
Ortaçağ boyunca Batı Avrupa'da nüfus arttıkça soyadları insanları birbirinden ayırmak için kullanılmış, günümüzde de birçok kişinin soyadı meslek ya da zanaatıyla ilgili olmayı sürdürmektedir.

Örneğin NetCredit'in haritasına göre Almanya'da en yaygın soyadı olan "Müller" meslekle ilgili bir soyadı olup ve değirmenci anlamına gelmektedir.
ABD, Kanada, Avustralya ve Britanya gibi İngilizce konuşan ülkelerdeyse en yaygın soyadı "Smith"olup bu kelime de demircilik (blacksmith) mesleğini icra edenler için ilk kez soyadı olarak kullanılmıştır.
*

Çin'de en sık kullanılan soyadıysa "Wang"olup "Kral" anlamına gelmektedir. Bunu Hindistan'da en sık kullanılan soyadı "Devi" takip etmektedir. Rusya'da en çok kullanılan soyadı "Ivanova", Suudi Arabistan'da "Han", İspanya'da "Garcia", Yunanistan'da "Papadapulos", Irak'taysa "Muhammed" olarak kullanılmaktadır.

Dünyada sayısız soyadı olsa da çevrimiçi kredi firması NetCredit her ülkede en yaygın olarak kullanılan soyadlarının yer aldığı dünya haritasına göre;
Dünyadaki en yaygın soyadları (NetCredit) 5 kategoriye ayrılıyorlar.
1) Toponimik (Konum ya da yer temelli)
2) Meslekle ilgili
3) Kişisel özellik
4) Baba ya da ata kökenli ad
5) Hamiliği belirten isimler

Türkiye’de soyadı öncesi nasıldı?

Cumhuriyet öncesi Türkiye’de insanlar lakaplar kullanıyordu; "ağa", "hacı", "hafız", "hoca", "paşa", "hazret" gibi…

Türkiye Cumhuriyetinin Kurucusu Yüce Atatürk…

Devleti kurmakla kalmayıp yaşamın her alanında devrimleriyle yeniden inşa etmiştir.

Soyadları dünyada çok uzun zamandan beri kullanılıyor olmasına rağmen Türkiye’de Soyadı Kanunu 1935 yılında yürürlüğe girmiştir.

Her Türk vatandaşına bir soyadı taşıma yükümlülüğü getiren Soyadı Kanunu, 2525 sayılı kanun 21 Haziran 1934 tarihinde kabul edilmiş, 2 Temmuz 1934 yılında Resmi Gazete’de yayımlanarak 02 Ocak 1935’te yürürlüğe girmiştir.

Independent Türkçe'de yer alan habere göre, İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü'nün 2019 verilerine göre,

Türkiye'de en çok kullanılan soyadı Yılmaz olduğu ortaya çıkmıştır.

En çok kullanılan ikinci soyadı Kaya olurken, üçüncü sıraya Demir soyadının yerleştiği görülmüştü.
İlk 10’da yer alan diğer soyadları sırasıyla Çelik, Şahin, Yıldız, Yıldırım, Öztürk, Aydın ve Özdemir olarak sıralanmıştı.
*

24 Kasım 1934 tarihinde TBMM tarafından, Gazi Mustafa Kemal Paşaya "Atatürk" soyadı verilmiştir.

Atatürk'ün kız kardeşi Makbule "Atadan" soyadını almıştır.

Soyadı Kanunu'nun kabulü, Atatürk devrimlerinden birisidir.

Kanuna göre söylerken ve yazarken ön ad önde, soyadı sonda kullanılmalıdır.

Edebe aykırı ve gülünç soyadlarının, aşiret, yabancı ırk ve millet isimlerinin, rütbe ve memuriyet bildiren isimlerin soyadı olarak alınmasına izin verilmez.

Soyadı seçme görevi, 2003'te Medeni Kanun değişinceye kadar ailenin başı sayılan kocaya verilmiştir.

Yasanın amacı, o güne kadar kişilerin ön adlarının yanında bir soyadı yerine dinî, sosyal ve ailevi unvanlar taşımalarının yol açtığı olumlu ya da olumsuz ayrımcılığı ortadan kaldırmak ve nüfus işlemleri, askere alma, okul kaydı, tapu işlemleri gibi alanlarda yaşanan karışıklıkları gidermektir.

Bu yasayı takiben 26 Kasım’da çıkarılan 2590 sayılı Kanun'la "ağa", "hacı", "hafız", "hoca", "efendi", "bey", "beyefendi", "hanım", "hanımefendi", "paşa", "hazret" gibi unvan ve lakapların kullanılması yasaklandı.