1-Gelir Üzerinden Alınan Vergiler
a-Gelir Vergisi
b-Kurumlar Vergisi
2-Harcamalar Ve İşlemler Üzerinden Alınan Vergiler
a-Katma Değer Vergisi
b-Özel Tüketim Vergisi
3-Servet Ve Servet Transferi Üzerinden Alınan Vergiler
a-Emlak Vergisi
b-Değerli Konut Vergisi
c-Motorlu Taşıtlar Vergisi
d-Veraset ve İntikal Vergisi
4-Gider Vergileri Kanunda Yer Alan Vergiler
a-Şans Oyunları Vergisi
b-Dijital Hizmet Vergisi
c-Damga Vergisi
Sistemin en basit tanımı şu şekilde olmaktadır; birbiriyle ilişki içerisinde bulunan, birbiriyle etkileşen elemanlar topluluğunu ifade eder. Peki, Vergi Sistemi Nedir? Türkiye’de mevcut durumda yürürlükte olan Vergi Kanunlarının tamamına “Vergi Sistemi” denir. Kısaca Vergi düzeni demektir mevcut vergi sistemimiz karmaşık ve çoklu bir vergi sistemidir, yani harcama, gelir, gider ve servetten oluşan bütün iktisadi kaynaklar ve konular vergiye tabidir. Çoklu vergi sistemi içindeki bütün vergiler dolaysız vergiler ve dolaylı vergiler olmak üzere iki ana gruba ayrılır. Temel olarak vergiler dolaylı ve dolaysız olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
Türk vergi sisteminde, geliri vergilendiren iki ayrı dolaysız vergi türü bulunmaktadır. Bunlar; Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisidir. Dolaylı vergiler ise KDV-Katma Değer Vergisi Ve Özel Tüketim Vergisinden oluşmaktadır.
A: GELİR VERGİSİ
1. GELİR VERGİSİNİN KONUSU: Gelir vergisinin konusu gelirdir. Ancak sadece gerçek kişilerin gelirleri gelir vergisine tabidir. Gelir Vergisi Kanunu’nun
Gelir Vergisi Kanununun 1. Maddesine göre gelir vergisinin konusu; bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların safi tutarıdır. Kazanç: Yalnız emekten veya emek ile sermayenin birleşmesinden elde edilen hasılattır. Bunlar; ücretler, ticari ve zirai kazanç, serbest meslek kazancı, sair kazanç ve iratlardır. İrat: Nakdi sermaye veya para ile temsil edilen değerler ile mal ve hakların karşılığında elde edilen gelirlerdir. Bunlar; menkul ve gayrimenkul sermayeden elde dilen hasılatlardır.
2. GELİR VERGİSİNDE GELİRİN ÖZELLİKLERİ
Gelir vergisine tabi olan bir gelirin, aşağıdaki genel esaslara uyması gerekir.
A. Şahsi Olması: Gelir vergisi bakımından gerçek kişi, Medeni Kanun hükümleri (Md.28) çerçevesinde şahsiyet sahibi yani hak ve borçlara ehil olan insandır. Gerçek kişi bakımından medeni ehliyet veya yaşın vergilendirmede etkisi yoktur.
B. Yıllık olması: Vergilemede gerçek kişiye ait olan gelirin bir yıllık tutarı göz önüne alınır. Bir yıllık dönemden takvim yılının anlaşılması gerekir. Takvim yılı, 1 Ocak’ta başlayıp 31 Aralık’ta sona eren 12 aylık dönemdir. Faaliyetin kısa veya kıst dönem olması bu durumu değiştirmez. Bu hükmün istisnası ölüm ve memleketi terk halleridir.
C. Safi olması: Bir gelirin elde edilmesi ve kaynağının idamesi (devam ettirilmesi) için yapılan giderlerin indirilmesinden sonra kalan tutardır.
D. Gerçek olması: Gerçek usulde tüm hasılatın ve tüm giderlerin belgelere dayanması, bunların kayda ve defterlere geçirilmesi asıldır. E. Genel olması: Bir takvim yılı içinde gerçek kişiler tarafından elde edilen kazanç ve iratların tamamının toplanarak vergilendirilmesidir.
F. Elde edilmiş olması: Gelir vergisinde vergiyi doğuran olay, gelirin elde edilmiş olmasıdır. Gelir fiilen veya hukuken bir kişinin tasarruf edebildiği zaman elde edilmiş sayılır.. Gelir Vergisi Kanunu’nda gelirin elde edilmesi “tahakkuk” ve “tahsil” esasına bağlanmıştır.
Türk vergi sisteminde kuşkusuz tüm vergi kanunları önemlidir. Ancak farklı olarak Gelir Vergisi Kanunu temel bir vergi kanunu sayılır. Çünkü sermaye şirketleri ve diğer Kurumlar Vergisi Mükellefleri Kurumlar Vergisi Kanununa tabi olmalarının yanı sıra fazladan Gelir Vergisi Kanununun hükümlerine de tabidirler.
Bunun nedeni Kurumlar Vergisi Kanununun 6/2 maddesi: “Safî kurum kazancının tespitinde, Gelir Vergisi Kanununun ticarî kazanç hakkındaki hükümleri uygulanır” Şeklinde gelir vergisi kanununa atıfta bulunmasıdır. Bu nedenle Gelir Vergisi Kanunu kapsam olarak son derece geniş mükellef kitlesini kapsamaktadır. Gelir Vergisi Kanununun 2.Maddesinde yazılı gelir unsurları ise aşağıdaki gibidir;
1. Ticari kazançlar;
2. Zirai kazançlar;
3. Ücretler;
4. Serbest meslek kazançları;
5. Gayrimenkul sermaye iratları;
6. Menkul sermaye iratları;
7. Kaynağı ne olursa olsun diğer her türlü kazanç ve iratlar.
Bu Kanunda aksine hüküm olmadıkça, yukarıda yazılı kazanç ve iratlar gelirin tespitinde gerçek ve safi miktarları ile nazara alınır.
EKVAM-EKONOMİK KALKINMA VE VERGİ ARAŞTIRMALARI MERKEZİ
E-Ö.Grv. Ymm. Ve Bağımsız Denetçi A.Hadi AKMUGAN
Hak Yeminli Mali Müşavirlik LTD.ŞTİ
Mail:[email protected]
